Mừng Tết Độc lập gồm có phần lễ và phần hội. Trong lễ cúng mừng Tết Độc lập của người Nguồn thường có một mâm cơm và đĩa ngũ quả đặt lên bàn thờ. Sau đó, người cúng chắp tay vái ba cái rồi trân trọng mời tổ tiên và những người đã khuất trong gia đình về ăn mừng. Thông qua lễ cúng này người Nguồn cũng cầu mong tổ tiên phù hộ cho con cháu sức khỏe, làm ăn phát đạt. Phần hội thường tổ chức những trò chơi dân gian như đánh đu, đua thuyền; giao lưu văn hóa, văn nghệ; đi thăm nhà nhau. 

Ông Trương Đình Huê (71 tuổi) ở xã Minh Hóa nhớ lại: “Ngày 2/9/1954, người Nguồn ở tổng Kim Linh gồm: Tân Hóa, Minh Hóa, Trung Hóa, Thượng Hóa và Hóa Sơn đã tổ chức đón Tết Độc lập rất linh đình. Hàng ngàn người dân đã tập trung đến thôn Bình Minh, xã Trung Hóa dự lễ. Tại đây, diễn ra cuộc tổng duyệt binh của dân quân, du kích và bắn một loạt đạn bằng súng trường. Trong ngày đó, sẽ chọn ra người có uy tín nhất vùng đứng trước muôn dân đọc lại bản Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh, khẳng định quyền độc lập dân tộc và phát động phong trào thi đua yêu nước. Lễ được tổ chức xong, dòng người kéo về xã Tân Hóa cỗ vũ cho giải đua thuyền, đánh đu, ném xoang... Đêm đến, hàng ngàn người vây quanh đống lửa xem biểu diễn văn nghệ. Cũng từ năm đó, nhiều người Nguồn bắt đầu đón Tết Độc lập 3 ngày như Tết Nguyên đán. Trong dịp này, con cháu người Nguồn ai đi xa cũng gắng về nhà sum vầy, cùng gói bánh, mổ lợn, sửa soạn chuẩn bị mâm cơm cúng mừng”. 

Khoảng hơn 10 năm sau, mặc dù phải chịu hậu quả nặng nề cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ nhưng Tết Độc lập của người Nguồn vẫn được duy trì thường xuyên. Ngày 2/9/1969, khi người dân đang vui Tết Độc lập thì nghe tin Bác mất. Để tỏ lòng tiếc thương Người, mọi làng quê, hợp tác xã, thôn xóm của người Nguồn đều lập bàn thờ thờ Bác. Họ để tang Bác đúng 10 ngày đêm và thường xuyên hương khói. 

Từ đó đến nay, cứ vào dịp Quốc khánh 2/9, người Nguồn ở Minh Hóa đều bày mâm cơm để cúng mừng Tết độc lập và giỗ Bác Hồ. Trên mâm cơm có đầy đủ các thứ, như: bánh chưng, bánh rò, thịt lợn, thịt trâu, hoa quả... Nếu nhà nào không đủ điều kiện, hợp tác xã sẽ cho mượn thóc về giã lấy gạo gói bánh. Có nơi còn làm cả con trâu, vài con lợn để phát cho dân về cúng lễ và ăn mừng. 

Lễ cúng tại các xã Tân Hóa, Minh Hóa, Trung Hóa, Thượng Hóa và Hóa Sơn thường được tổ chức vào ngày 1/9. Làm lễ xong, người dân ở các xã này tổ chức đi chơi và ăn uống ba ngày ba đêm như Tết Nguyên đán. Người dân ở đây có cái hay là sau lễ cúng, họ hay mời chùm và ăn chùm. Nghĩa là anh em, bà con, xóm làng, thông gia mỗi nhà làm một bữa rồi mời nhau. Hôm nay nhà này mời thì hôm sau nhà khác mời. Cứ như thế, ăn uống, chuyện trò ở nhà này xong lại sang nhà khác cho đến hết ba ngày. Trong dịp này, họ còn tổ chức các trò chơi dân gian; các hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao. 

Cho mãi đến bây giờ, người Nguồn ở Minh Hóa vẫn duy trì được việc làm mâm cơm cúng mừng Tết Độc lập và giỗ Bác Hồ. Họ xem đây là dịp để thể hiện tấm lòng kính trọng đối với Bác; ngoài ra, đó còn là một nét đẹp truyền thống được lưu giữ cho đến mai sau.

Theo Đài PT-TH Quảng Bình